Взаимосвязь между экономическим ростом и расходами на исследования и разработки в Азербайджане, Казахстане и Кыргызстане

Статья посвящена актуальной проблематике, связанной с влиянием инвестиций в научно-исследовательские и опытно-конструкторские работы (НИОКР) на ускорение экономического роста на примере Азербайджана, Казахстана и Кыргызстана. Все три страны нуждаются в модернизации и диверсификации своей экономики, особенно в условиях нестабильной конъюнктуры на мировых топливно-сырьевых рынках и тренда на декарбонизацию мировой экономики. Взаимосвязь между экономическим ростом и расходами на НИОКР изучалась с помощью эконометрического анализа (тест Грэнджера), что повышает точность и достоверность полученных результатов. Взаимосвязь между НИОКР и экономическим ростом рассмотрена с использованием годовых данных ВВП соответствующих стран и отношения расходов на НИОКР к ВВП за период 2005–2018 гг. Данные проанализированы с использованием статистического пакета EViews. Установлено, что рост ВВП в Кыргызстане является причиной увеличения расходов на исследования и разработки. В то же время причинно-следственная связь не была обнаружена в Азербайджане и Казахстане. Согласно результатам корреляционного анализа установлена очень высокая положительная корреляция (0,92) между данными роста, приведенными в Азербайджане, и расходами на исследования и разработки. Однако в Кыргызстане (–0,69) и Казахстане (–0,33), наоборот, наблюдается умеренная связь в отрицательном направлении. Сделан вывод, что одним из способов увеличения экономического роста в долгосрочной перспективе являются инвестиции в НИОКР. Результаты исследования могут быть использованы официальными учреждениями экономического профиля рассматриваемых стран и в реальном секторе экономики.

1. Coccia M. Public and private R&D investments as complementary inputs for productivity growth. International Journal of Technology, Policy and Management. 2010;10(1–2):73–91. DOI: 10.1504/IJTPM.2010.032855

2. Mercan B., Göktaş D., Gömleksiz M. AR-GE faaliyetleri ve girişimcilerin inovasyon üzerindeki etkileri: Patent verileri üzerinde bir uygulama. Paradoks: Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi. 2011;7(2):27–44. URL: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/610068

3. Sokolov-Mladenović S., Cvetanović S., Mladenović I. R&D expenditure and economic growth: EU 28 evidence for the period 2002–2012. Economic Research-Ekonomska Istraživanja. 2016;29(1):1005–1020. DOI: 10.1080/1331677X.2016.1211948

4. Ulybyshev D. N., Kenzhebekov N. D. Options and mechanisms for development of Kazakhstan’s innovative business within the framework of the Eurasian Economic Union. Ekonomika Tsentral’noi Azii = Journal of Central Asia Economy. 2017;1(3):145–154. (In Russ.). DOI: 10.18334/asia.1.3.38490

5. Niyazi A. Sh. Russia and Central Asia: Environmental problems of integration. Tsentral’naya Evraziya = Central Eurasian Studies. 2018;(1):148–174. (In Russ.).

6. Turaeva M. O. General and special in the economic development of the countries of the Central Asian region. Regional’naya ekonomika: teoriya i praktika = Regional Economics: Theory and Practice. 2011;(34):58–67. (In Russ.).

7. Turayeva M. O. Economic policy institutions in Central Asian countries: From general to specific. Vestnik Rossiiskogo ekonomicheskogo universiteta imeni G. V. Plekhanova = Vestnik of the Plekhanov Russian University of Economics. 2011;(5):126–133. (In Russ.).

8. Alizada T. Analysis of research and development (R&D) expenditures as a share of GDP during 1998–2015 in Azerbaijan. Economic and social development: Book of proceedings. Varazdin: Varazdin Development and Entrepreneurship Agency; 2019:30–41.

9. Ismayilov A., Kasumov A., Ahmadova E. The impact of R&D indicators on the economic growth of Azerbaijan. Economic and social development: Book of proceedings. Varazdin: Varazdin Development and Entrepreneurship Agency; 2021:1079–1087.

10. Ünal T., Seçilmiş N. Ar-Ge göstergeleri açısından Türkiye ve gelişmiş ülkelerle kıyaslaması. İşletme Ve İktisat Çalışmaları Dergisi. 2013;1(1):12–25. URL: https://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423904911.pdf

11. Taban S. İktisadi Büyüme: Kavram ve Modeller. 1st ed. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık; 2008. 195 p.

12. Kar M., Taban S. İktisadi Gelişmenin Temel Dinamikleri ve Kaynakları. In: Kar M., Taban S., eds. İktisadi Kalkınmada Sosyal, Kültürel ve Siyasal Faktörlerin Rolü. İstanbul: Ekin Yayınevi; 2005:7–51.

13. Acar Y. İktisadi Büyüme ve Büyüme Modelleri. 4th ed. Bursa: Vipaş Yayınları; 2002. 172 p.

14. Frascati Kılavuzu 2002. Bilimsel ve Teknolojik Faaliyetlerin Ölçümü. Araştırma ve Deneysel Geliştirme Taramaları İçin Önerilen Standart Uygulama. Paris: OECD; 2002. 257 p. URL: https://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files/BTYPD/kilavuzlar/frascati_tr.pdf

15. Krugman P., Wells R. Makroiktisat. 2nd ed. Transl. from Eng. Ankara: Palme Yayıncılık; 2011. 587 p.

16. Korkmaz S. Türkiye’de Ar-ge Yatırımları ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin VAR Modeli ile Analizi. Journal of Yaşar University. 2010;20(5):3320–3330. URL: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/179292

17. Ertürk M. İşletme Biliminin Temel İlkeleri. İstanbul: Beta Yayınları; 2000. 596 p.

18. Kocamış T. U., Güngör A. Türkiye’de Ar-Ge Harcamaları ve Teknoloji Sektöründe Ar-Ge Giderlerinin Karlılık Üzerine Etkisi: Borsa İstanbul Uygulaması. Maliye Dergisi. 2014;(166):127–138. URL: https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/09/166–08.pdf

19. Güzel S. Ar-Ge Harcamaları ve Vergi Teşvikleri: Belirli Ülkeler Karşısında Türkiye’nin Durumu. Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi İİBF Dergisi. 2009;4(2):29–48.

20. Klette T. J., Møen J. R&D investment responses to R&D subsidies: A theoretical analysis and a microeconometric study. NHH Department of Finance and Management Science Discussion Paper. 2011;(15). URL: https://openaccess.nhh.no/nhh-xmlui/bitstream/handle/11250/164177/dpfor2011–15.pdf?sequence=1

21. Karakaş M., Adak M. Türkiye’de Ar-Ge, patent ve ekonomik büyüme ilişkisi (1970–2012). Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2015;5(9):127–145. DOI: 10.17828/yalovasosbil.234209

22. Genç M. C., Atasoy Y. Ar&Ge Harcamaları ve Ekonomik Büyüme Ilişkisi: Panel Veri Analizi. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi. 2010;5(2):27–34. URL: http://www.beykon.org/dergi/2010/FALL/M.Genc.pdf

23. Akın H. B. Yeni Ekonomi: Strateji, Rekabet, Teknoloji Yönetimi. Konya: Çizgi Kitabevi; 2001. 356 p.

24. Ghaffar A., Khan W. A. Impact of research and development on firm performance. International Journal of Accounting and Financial Reporting. 2014;4(1):357–367. DOI: 10.5296/ijafr.v4i1.6087

25. Freimane R., Bāliņa S. Research and development expenditures and economic growth in the EU: A panel data analysis. Economics and Business. 2016;29(1):5–10. DOI: 10.1515/eb-2016–0016

26. Inekwe J. N. The contribution of R&D expenditure to economic growth in developing economies. Social Indicator Research. 2015;124(3):727–745. DOI: 10.1007/s11205–014–0807–3

27. Erdemli M., Çelik H. Ar-Ge Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye ve G7 Ülkeleri için Bir Uygulama. Sosyal Bilimler Dergisi. 2017;7(13):122–137.

28. Sağlam Y., Egeli H. A., Egeli P. Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkelerde Ar&Ge Harcmaları ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Panel Veri Analizi. Sosyoekonomi. 2017;25(31):149–165. DOI: 10.17233/sosyoekonomi.288873

29. Özkan G., Yılmaz H. Ar-Ge Harcamalarının Yüksek Teknoloji Ürün İhracatı ve Kişi Başı Gelir Üzerindeki Etkileri: 12 AB Ülkesi ve Türkiye İçin Uygulama (1996–2015). Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi. 2017;12(1):1–12. URL: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/364578

30. Verbeek M. A guide to modern econometrics. Chichester: John Wiley & Sons Ltd; 2008. 514 p.

31. Granger C. W.J. Investigating causal relations by econometric models and cross-spectral methods. Econometrica. 1969;37(3):424–438. 10.2307/1912791

32. Granger C. W.J. Developments in the study of cointegrated economic variables. Oxford Bulletin of Economics and Statistics. 1986;48(3):213–228. DOI: 10.1111/j.1468–0084.1986.mp48003002.x

33. Hamilton J. D. Time series analysis. Princeton NJ: Princeton University Press; 1994. 820 p.

34. Charemza W. W., Deadman D. F. New directions in econometric practice: General to specific modelling, cointegration and vector autoregression. Cheltenham: Edward Elgar Publishing; 1993. 370 p.

35. Matthews P. H. Paradise lost and found? The econometric contributions of Clive W. J. Granger and Robert F. Engle. Review of Poltical Economy. 2005;17(1):1–28. DOI: 10.1080/0953825042000313780

36. Hong J. P. Causal relationship between ICT R&D investment and economic growth in Korea. Technological Forecasting & Social Change. 2017;116:70–75. DOI: 10.1016/j.techfore.2016.11.005

37. Börü M., Çelik D. Türkiye’de Ar-Ge Harcamaları, İnovasyon ve Ekonomik Büyüme İlişkisi. R&S — Research Studies Anatolia Journal. 2019;2(5):196–206. DOI: 10.33723/rs.537587